Çoğu insan yabancı bir dil öğrenirken ilk öğrendiği şeylerden biri küfürlerdir. Bir sohbette Portekizce argo kullanmanın nelere yol açabileceğini, hangi sözlerin aslında sandığınızdan çok daha ciddi olduğunu biliyor musunuz? Günlük hayatta gülüp geçilecek bir şey, Portekiz'de ya da Brezilya'da ortalığı karıştırabilir. Bir yerde "p***a" derseniz, bir diğer yerde büyük bir soğuklukla karşılaşabilirsiniz. Portekizce’nin kaba kelimeleri tahmin ettiğinizden daha yaygın, ama aynı zamanda sandığınızdan çok daha tehlikeli. Çünkü Portekizce, argo ve küfürler açısından çok katmanlı ve zengin bir dil; bazı sözler yalnızca bağlama göre anlam değiştiriyor, bazen de en yakın dostlar arasında bile kullanılamıyor.
Portekizce dilinde kaba kabul edilen kelimeler, bazen kulak tırmalayacak kadar sert olabilir. "Caralho" kelimesi, Brezilya'da en sık rastlanan küfürlerden birisi. Bir yerde "Que caralho é isso?" dediğinizde tepki elbette değişiyor; dost ortamında normal karşılanırken, aile yanında felaketle sonuçlanabiliyor. "Porra" yine yaygın kullanılanlardan biri ve Türkçedeki ‘lanet olsun’ anlamında. Başka örneklerde "merda", İngilizcedeki 'shit'in tam karşılığı. Ancak, Portekiz’de veya Brezilya’da kullanırken ortamınıza dikkat etmeniz gerekiyor çünkü bazen sokakta, bazen bir aile toplantısında kullanırsanız hiç hoş karşılanmaz. Asıl ilginç olan, Portekizce küfürlerin çoğu bazen bir övgü, bazen de kızgınlık belirtisi olabiliyor. "Puta" kelimesini koyu bir şekilde birine söylerseniz, ağır hakaret kategorisine girer. Ama gençler kendi aralarında ‘putz’ gibi varyasyonlarını kullanıp şaka yapabiliyor. Portekizli veya Brezilyalı bir arkadaşınız varsa, ne zaman hangi argo kelimenin kullanıldığına dikkat edin. Kimi kelimeyse, örneğin "foda-se", İngilizcedeki "F*** it!" gibi kullanılıyor. Yani istemediğiniz bir şey olduğunda, sıkıntınızı belli eden bir ünlem olarak çıkabiliyor. Ama annesinin yanında asla söylemeyen Brezilyalı da çok.
Küfür deyip geçmeyin, Portekizce'de bazılarının anlamı coğrafyaya göre değişiyor. Brezilya ile Portekiz arasında hem telaffuz hem de anlam farkları var. Örneğin, Brezilya'da “caralho” biraz daha hafif kaçarken, Portekiz’de neredeyse yasaklı kelime muamelesi görüyor. "Merda" ise, Portekiz’de uğursuzluk getirmemesi için tiyatrocular arasında 'iyi şanslar' anlamında kullanılıyor. Kimileri ise çocukluğunda bu kelimelerden uzak tutulmuş; özellikle Katolik yoğunluğu olan şehirlerde ağızdan kaçsa bile arabadan inmeye cesaret edemeyenler var.
Bir Portekiz drama dizisini izleyen biriyseniz, karakterlerin bazen bir anda “filho da puta” dediğine şahit olabilirsiniz. Bu sözü bir futbol maçında saha kenarında duyarsanız, bilin ki orada sert bir tartışma dönüyor olabilir. Yani sadece argo olarak değil, duyguların yoğunlaştığı ve öfkenin yükseldiği ortamlarda aniden patlayan kelimeler bunlar. Her iki ülkede de, özellikle sokakta, erkek grupları arasında bu kelimeler sıkça konuşulur. Ancak aileler veya resmi topluluklar arasında, bırakın söylemeyi, duymak bile hoş karşılanmaz. Akrabalar arasında konuşurken bir küfür edildiyse, küçük bir fırtına kopmuş demektir.
Şimdi, Portekizce’de bazen bir küfürü yanlışlıkla bile söyleseniz, sizi dostane şekilde uyaracak birileri mutlaka olur. Yanlış arkadaş grubunda yanlış laf ederseniz, hiç istemediğiniz tatsızlıklarla karşılaşabilirsiniz. Ancak argo kelimelerin bazılarına alışıldık ve günlük dilde daha yumuşak varyasyonları üretildiği için gençler arasında espri amaçlı da kullanılabiliyor. "Por exemplo", Brezilya’da "puta merda" deyip kahkaha atan bir grup genç gördüyseniz, hemen endişelenmeyin. Onlar için çok daha hafif sayılabiliyor bu tür tabirler.
Portekizce’de argo ve küfürlerin kullanıldığı ortam, bu kelimelerin kabalığı ve alınma düzeyi üzerinde doğrudan etkili. Kalabalık caddede yüksek sesle "caralho!" demek, Brezilya’da bile hoş karşılanmaz. Hemen hemen her dilde olduğu gibi, Portekizce’de de argo kelimeleri aile ortamında kullanmak kesinlikle hoş karşılanmaz; anne, baba hatta büyükannelerle konuşurken mümkünse böyle kelimelerden uzak durmak gerekir. Yine de bazı komik anekdotlar var. Öğretmenler bazen sınıfta öğrencilerin yanlışlıkla argo kullandığına şahit olunca göz ucuyla bakar ve hemen konuyu değiştirir. Kurumsal bir toplantıda ise, “merda” ya da “porra” kelimesinin ağızdan kaçması, istenmeyen iş sonuçlarına yol açabilir.
Bir diğer konu dış görünüş ve yerel toplumsal normlar. Brezilya’da samba partisi ya da plaj sohbetlerinde arkadaşlar arasında "foda-se" veya "puta merda" gibi kelimeler çok sıradan karşılanırken, aynı kelimeyi daha klasik Portekiz gecelerinde ya da Portekiz’in küçük kasabalarında söylemek soğuk bir ortam yaratabilir. Portekiz ve Brezilya’da 2023’te yapılan bir ankete göre, gençlerin yüzde 77’si arkadaş arasında küfür içeren argo kelimeler kullanırken, aile ortamında bu oran yüzde 11’in altına iniyor. Yani ortam ve toplumsal beklentiler, hangi kelimenin nasıl algılanacağını doğrudan belirliyor.
Portekizce küfürlerden uzak durmak isteyenler için birkaç pratik öneri var. Öncelikle, bir kelimenin tam olarak ne anlama geldiğini öğrenmeden kullanmamak çok önemli. Argo kelime duyduğunuzda, ne kadar sert olduğunu anlamak için çevrenizdeki insanların yüz ifadelerini takip edin. Brezilya’da bir grupta insanlar gülerek tepki veriyorsa, ortam rahattır ama Portekiz’in küçük şehirlerinde insanlar suratını ekşitiyorsa hemen konuyu değiştirin.
İşte en yaygın Portekizce argo kelimeleri, karşınıza çıkma olasılığı ve kullanılma sıklığı ile ilgili bir tablo:
Küfür | Karşılığı | Kullanım Sıklığı (1-10) | Yaygın Ülke |
---|---|---|---|
Caralho | Penis anlamı, küfür | 9 | Brezilya |
Porra | Sperm, lanet | 8 | Brezilya |
Merda | Bok | 7 | Portekiz |
Puta | Fahişe | 8 | Brezilya, Portekiz |
Foda-se | Umursamamak | 7 | Brezilya |
Burro | Aptal | 6 | Portekiz |
Küfürlerden uzak durmak için daha güvenli kelimeler tercih edebilirsiniz. "Puxa vida" (Vay canına), "nossa" (Aman Allah’ım), "caramba" (Vay be) gibi zararsız ve halk arasında sıkça karşılaşabileceğiniz hayret sözleri, günlük konuşmanızda sizi hem daha şık hem de saygılı gösterir.
Portekizce’de yanlışlıkla yapılan bir argo hatasında hemen özür dilemek “desculpa, bilmiyordum” demek genellikle işleri yoluna koyar. Ama tabii, argo sözleri öğrenmek bazen işi çözse de, her ortamda ve herkese göre değişen bu kelime skalasını anlamadan konuşmak riskli olabilir. En güzeli, Portekizce’nin bu renkli yanını tanımak ama yanlış arkadaş grubunda yanlış kelimeyi etmekten kaçınmak.